Kosningastefnuskrá fyrir alþingiskosningar 2017

1. júní 2022 —

Fjögurra ára áætlun Alþýðufylkingarinnar 2017 - 2021

Inngangur

Kosningastefnuskrá Alþýðufylkingarinnar 2016 er ætlað að setja fram baráttumarkmið á meginsviðum samfélagsins. Hún forgangsraðar þeim markmiðum sem við munum berjast fyrir innan sem utan Alþingis.

Hagsmunir alþýðunnar ná því aðeins fram að ganga, að það takist að fylgja baráttumálunum eftir með virkri fjöldahreyfingu. Alþýðan hefur aldrei fengið neitt gefins frá auðstéttinni og svo mun heldur ekki verða í framtíðinni.

Okkar pólitík er ekki samansafn af óskyldum hugmndum, heldur samhengi markmiða sem eru innbyrðis háð og forgangsraðað eftir möguleikum á hverjum tíma.

Hagsmunir alþýðunnar eru til grundvallar öllum okkar baráttumálum. Framtíðarhagsmunir þar sem tekist er á um samfélagsgerðina og eftir hvaða leiðum gæðunum er skipt. Aðeins þannig má auka jöfnuð og velmegun allra.

Við tökum ekki undir áróður um að bæta megin lífskjörin með auknum hagvexti. Í kapítalismanum fylgja auknum hagvexti jafnan aukinn ójöfnuður og skuldsetning, enda taka auðmenn sér ríflegan hagnað út úr aukinni veltu. Auknar skatttekjur duga skammt á móti auknum ójöfnuði.

Loks falla skuldirnar á samfélagið. Þess vegna þarf að fara eðlisólíka leið til að breyta samfélaginu: Aukið vægi hins félagslega á kostnað markaðslausna. Lykilatriði er félagsvæðing innviða samfélagisns, þar sem fjármálakerfið og nauðsynleg samfélagsþjónusta við alla er í fyrirrúmi.

Í kosningastefnuskrá þessari er gerð grein fyrir helstu baráttumarkmiðum Alþýðufylkingarinnar á næstu árum, innra samhengi þeirra og samhengi þeirra við framtíðarsýn flokksins um betra samfélag.

Neyðaráætlun Alþýðufylkingarinnar

Ef við komumst til áhrifa ætlum við að gera þetta í fyrstu vikunni:

Leiðin til sigurs er leið baráttunnar

Þessi áætlun er ekki listi af loforðum sem við ætlum að efna fyrir kjósendur. Alþýðan vinnur sína sigra ekki með atkvæðafjölda á þingi, heldur í harðri baráttu. Það er ekki hægt að stytta sér leið. Ef alþýðan vill betra þjóðfélag, þar sem hún er sjálf sinnar gæfu smiður, þarf hún að berjast fyrir því. Berjist með okkur!

Félagsvæðing í hagkerfinu

Aukið vægi hins félagslega á kostnað markaðsvæðingar er lykillinn að breytingum í þágu alþýðunnar.

Markaðslögmál kapítalismans ráða ferðinni á öllum sviðum samfélagsins. Því er haldið fram að það sé hagkvæmt og auki verðmætasköpun, sem allir hagnast á. Svo er þó alls ekki, þvert á móti.

Undanfarna áratugi hefur markaðsvæðingin lagt undir sig nær öll svið samfélagsins og teygir sig æ lengra: Auðlindir, framleiðslufyrirtæki, bankar og í vaxandi mæli velferðin hafa verið færð auðmönnum til að maka krókinn.

Tilgangurinn er ekki hagkvæmni, heldur að auðstéttin geti grætt meira á kostnað fjöldans. Það veldur auknum ójöfnuði og skuldsetningu almennings, en auðurinn safnast á færri hendur.

Þessa þróun ætlar Alþýðufylkingin ekki bara að stöðva, heldur snúa við og beita sér fyrir umfangsmikilli félagsvæðingu í hagkerfinu.

Félagslegur rekstur getur verið með ýmsu formi. Ríkisrekin þjónusta er eitt þeirra. Sveitarfélög geta átt og rekið félagslega rekna starfsemi. Samvinnurekstur er þekkt form, ekki bara kaupfélög og sparisjóðir heldur einnig annar rekstur. Þá má nefna sjálfseignarstofnanir og félagasamtök sem ekki starfa í gróðaskyni, eins og þekkt er í rekstri endurhæfingar- og meðferðarstofnana.

Innviðir samfélagsins

Innviðir samfélagsins verði félagslega reknir í þágu allra án gróðasöfnunar. Hverjir eru innviðir samfélagsins? Það eru þeir þættir samfélagsins sem tilheyra öllum eða þjónusta sem allir hafa þörf fyrir.

Alþýðan þarf að beita samtakamætti sínum til að knýja fram kerfisbreytingar sem skerða foréttindi auðstéttarinnar.

Félagsvæðing fjármálakerfisins

Félagsvæðing fjármálakerfisins getur sparað samfélaginu hundruð milljarða á ári.

Félagsvæðing fjármálakerfisins varðar ekki bara gróða bankanna, heldur víkur hún til hliðar spákaupmennsku og margvíslegum gjörningum sem soga verðmæti út úr raunhagkerfinu án þess að nein verðmæti skapist.

Kapítalisminn krefst hámarksgróða og reynir því sífellt að auka veltuna í hagkerfinu, hagvöxtinn. Undanfarna áratugi hefur sá vöxtur að mestu leyti orðið í fjármálaviðskiptum og spákaupmennsku sem ekki skapa verðmæti, en gera auðmönnum kleift að draga sér meiri gróða. Þegar kemur að skuldadögunum er skuldunum velt yfir á samfélagið, en auðmennirnir sleppa með gróðann

Þannig er samfélaginu stöðugt haldið í spennitreyju með kröfu um niðurskurð til velferðarmála til að auðmennirnir geti dregið sér meira um leið og peningarnir sem annars gætu farið til velferðar fara í að borga kreppuskuldir. Félagsvæðing fjármálakerfisins er því skilyrði fyrir félagslegri uppbyggingu annarra innviða samfélagsins.

Hvernig er hægt að félagsvæða fjármálakerfið?

Best væri að bankar og önnur fjármálafyrirtæki fengju skamman frest til að afhenda starfsemi sína ríkinu, sem svo gæti lagað hana að þörfum samfélagsins. Einn möguleiki er að stofna félagslegan ríkisbanka sem gróðadrifnir bankar geta ekki keppt við. Þá getur ríkið bannað arðgreiðslur út úr bönkum, annað hvort með lögum eða með því að eiga meirihluta í þeim og nota eigandavald til þess að lækka í staðinn vexti af skuldum heimila og fyrirtækja í verðmætaskapandi starfsemi. Kannski þyrfti að banna með lögum rekstur fjármálastofnana í hagnaðarskyni. Slík lög gætu m.a. bannað að ríkið tryggi innistæður hagnaðardrifinna banka og sett aftur á okurmark: efri mörk leyfilegra vaxta umfram verðbólgu.

Vandinn sem verðtryggingunni hefur verið kennt um verður lítill ef vextir hverfa úr jöfnunni.(Það mun ekki gerast öfugt.) Afnám verðtryggingar sem sem slíkrar er því ekki forgangsmál Alþýðufylkingarinnar.

Brýnast er að létta vaxtaklyfjunum af húsnæðislánum. Síðan er hægt að gera tilraunir með að lækka vexti af lánum til verðmætaskapandi fyrirtækja með skilyrði um gegnsæja verðmyndun og að lækkaðir vextir skili sér til neytenda í lækkuðu vöruverði. Þannig er hægt að bæta lífskjör fólksins í landinu.

Félagsvæðing fjármálakerfisins hindrar að hagkerfið þurfi að stækka óendanlega á kostnað auðlinda og umhverfisins.

Það mundi draga úr offramleiðslu, offjárfestingu, rányrkju og sóun.

Þegar ekki er lengur hægt að fjárfesta endalaust í gervifjárfestingum rekst hagnaðarkrafan á eðlileg mörk þess sem hægt er að fjárfesta í raunverulegum verðmætum. Með minnkandi hagnaðarkröfu verður meira eftir hjá fólkinu sjálfu, sem vinnur við að skapa þau.

Þannig er lagður grunnur að auknum jöfnuði og gegnsæi í hagkerfinu. Þetta skapar enn fremur jafnvægi í hagkerfinu og kemur í veg fyrir kreppur.

Seðlabankinn á að stuðla að jöfnuði og velferð allra landsmanna.

Tryggingar - lífeyrir - framfærslutrygging

Lífeyrir og nauðsynleg tryggingavernd verði réttur allra, sem ekki þarf að kaupa aðgang að.

Starfsemi tryggingafélaga er í eðli sínu fyrst og fremst fjármálastarfsemi. Eigendur tyggingafélaga hafa rakað til sín gróða og gengið gróflega á bótasjóði til að auka eigin hagnað. Svo hefur ríkið lagt þeim til fé til að koma þeim undan gjaldþroti.

Eðlilegast er að ríkið leysi til sín öll tryggingafélög og hefjist handa að samræma tryggingastarfsemi og aðlaga að þörf landsmanna fyrir tryggingavernd, sem greiða mætti að verulegu leyti gegnum skattkerfið. Taka mætti til greina bótakröfur til núverandi eigenda sem byggðust á því að þeir hafi sannanlega lagt meira inn í félagið en þeir hafa tekið út.

Lífeyrir

Lífeyriskerfið er orðið alvarlegt samfélagsmein sem felur í sér miklar þversagnir og þjónar ekki almannahag. Til að geta skilað tilætluðum lífeyri þarf að ávaxta iðgjöldin mun meira en hægt er til langframa. Þess vegna er nú verið að auka inngreiðslur í sjóðina. Það mun þó ekki skila neinu því það eykur aðeins það fjármagn sem leitar að ávöxtun sem ekki er til. Þetta hefur haldið uppi okurvöxtum í áratugi og valdið almenningi miklu tjóni, en ætlaður ávinningur að talsverðu leyti tapast í kreppum. Með miklum yfirþrýstingi á fjárfestingar ýta lífeyrissjóðirnir einnig undir umhverfisspjöll og ósjálfbærni í náttúrunni og hagkerfinu.

Alþýðufylkingin stefnir að því að samræma lífeyristryggingu þeirra sem ekki geta unnið fyrir sér, hvort sem ástæðan er örorka, elli, atvinnuleysi, veikindi eða annað. Greiðsluskylda í lífeyrissjóði verður afnumin. Séreignarsjóðir verða endurgreiddir en sameignarsjóðir yfirteknir af ríkinu sem notar þá til að bæta stöðu þjóðarbúsins og til uppbyggingar innviða samfélagsins. Á móti verður öllum tryggður mannsæmandi lífeyrir þar sem jafnt gengur yfir alla. Þetta mun þýða verulega bætt kjör fyrir langflesta. Til lengdar munu sömu lífeyrisgreiðslur til allra stuðla að samstöðu um mannsæmandi lífeyri.

Fæðingarorlof

Alþýðufylkingin vill taka upp samanlagt tveggja ára fæðingarorlof fyrir tvo foreldra eins barns. Kerfið þarf að einfalda til muna og gera það sanngjarnara. Ein og sama upphæðin á að vera fyrir alla, óháð tekjum, en á svipuðu bili og bætur fyrir aðra sem eru ekki á vinnumarkaði.

Húsnæðismál - húsnæði fyrir alla án vaxtaklyfja

Húsnæðiskreppan hefur á undanförnum árum þrengt mjög að kjörum allrar alþýðu. Vandinn er ekki skortur á húsnæði heldur vaxtaokur og að húsnæðismarkaðurinn hefur lengi verið ofurseldur fjármálakerfinu. Þúsundir fjölskyldna hafa verið sviptar aleigunni og reknar út á götu undanfarin ár.

Fjármálafyrirtækin stjórna markaðnum með því að hindra aðgang almennings að húsnæðislánum þegar verðið er lágt en lána í staðinn útvöldum fjárfestum til stórtækra uppkaupa á fasteignum. Eftir því sem verðið hækkar er svo smám saman opnað fyrir húsnæðislán til almennings. Valið verður milli okurvaxta og okurleigu, sem einnig ræðst af okurvöxtum.

Með félagsvæðingu fjármálakerfisins kemur félagslegt fjármagn til húsnæðiskaupa og til að byggja félagslegt leiguhúsnæði. Alþýðufylkingin mun beita sér fyrir því að fyrir árið 2020 eigi allir kost á vaxtalausu láni til hóflegra íbúðarkaupa, eða félagslegu leiguhúsnæði þar sem leigan þarf ekki að standa undir vaxtaokri.

Íbúðalánasjóð á að leysa undan fráleitum okurskuldbindingum sínum við fjármálakerfið með lagasetningu sem riftir þeim einfaldlega og heimilar Íbúðalánasjóði að gera skuldir sínar upp.

Heilbrigðiskerfið

Endurreisn heilbrigðiskerfisins hefur algeran forgang hjá Alþýðufylkingunni, enda er verkið óvinnandi öðruvísi en sem algert forgangsverk.

Heilbrigðiskerfið er stórskaðað eftir áratugi frjálshyggjunnar, eftir alla borgaralegu stjórnmálaflokkana. Það er sár og vaxandi þörf fyrir alhliða endurreisn spítala og heilsugæslu, um allt land. Það þarf að gera róttækar breytingar á lyfjaiðnaði og lyfjaverslun. Það þarf að taka sálfræðiþjónustu og tannlækningar inn í opinbera heilbrigðiskerfið. Það þarf að auka útgjöld til þessa fjársvelta málaflokks en ekki síst þarf að nota peningana betur í heilbrigðismál og minna í arð handa fyrirtækjum sem lifa sníkjulífi á heilbrigðiskerfinu.

Við höfum hvorki efni á að sóa né spara við okkur í heilbrigðismálum vegna þess að heilsuleysi er dýrt fyrir þjóðfélagið og skerðir lífskjör og efnahag fólks.

Fyrsta flokks heilbrigðisþjónusta er fyrir alla. Núna leitar fimmti hver Íslendingur sér ekki læknis vegna kostnaðar. Allir eiga að fá þá heilbrigðisþjónustu sem þeir þurfa eftir því sem tækni og þekking leyfa, án tafa eða endurgjalds og sem næst heimili sínu. Þetta eru mannréttindi, og heilbrigðiskerfi sem nær ekki þessu máli er ekki fyrsta flokks.

Félagsvæðing

Útgangspunktur Alþýðufylkingarinnar er að samfélagið á sjálft að sjá um að reka þá starfsemi sem það borgar fyrir, sjálft að eiga húsnæðið þar sem þessi starfsemi fer fram, og sjálft að fjármagna þetta með sínu eigin fé en ekki með dýru lánsfé.

Auk ríkis og sveitarfélaga sjáum við fyrir okkur að félög og sjálfseignarstofnanir sem reka sjúkrastofnanir ekki í gróðaskyni geri það áfram. Heilbrigðisfyrirtæki sem eru rekin í gróðaskyni og borga út arð til eigenda fá ekki opinbert meðlag.

Peningarnir í endurreisnina eiga að koma úr félagsvæðingu fjármálakerfisins, peningar sem núna fara í að borga fjármálakerfinu vexti og eigendum þess arð. Hið opinbera á að veita kerfinu fjármálaþjónustu og spara með því vaxtakostnað.

Alþýðufylkingin vill stofna breiðan starfshóp stjórnmálaflokka, hagsmunasamtaka og fræðimanna sem vilja félagslegt heilbrigðiskerfi, til að móta tillögur um kerfi sem þjónar öllum landsmönnum án endurgjalds.

Landspítalinn og nýtt háskólasjúkrahús

Verulegur hluti af húsakosti Landspítalans liggur undir skemmdum vegna niðurníðslu og sumt hentar ekki starfseminni. Það er því augljóst að stórframkvæmdir við Landspítalann eru löngu tímabærar. Landspítalinn mun verða við Hringbraut í mörg ár enn, og eðlilegast að halda strikinu við uppbygginu þar og klára hana án tafa.

Algjört skilyrði fyrir þessum framkvæmdum er að þær séu alfarið fjármagnaðar af hinu opinbera.

Spítalar utan Reykjavíkur

Alþýðufylkingin vill endurreisa sjúkrahúsin í Hafnarfirði og í Reykjanesbæ, og styrkja sjúkrahúsin á Akranesi og Selfossi.

Hnignun sjúkrahúsþjónustu utan höfuðborgarsvæðisins er alvarlegt vandamál. Fæðingardeildir, skurðstofur og önnur sjúkrahúsþjónusta á að vera sem víðast á landinu. Þess vegna eigum við að endurreisa og styrkja sjúkrahúsin á Akureyri, Ísafirði, Neskaupstað, Stykkishólmi og víðar, þannig að sem mest verði í heimabyggð. Fyrir utan að færa þjónustuna nær fólkinu, ætti það að létta á LSH og stytta biðlista.

Heilsugæslan um land allt

Heilsugæslan á að jafnaði að vera fyrsti staðurinn sem fólk leitar til þegar það kennir sér meins. Hún á að leysa það sem hún getur, og beina fólki rétta leið með annað og forgangsraða sjúklingum og fjármunum. Sálfræðiþjónustu á að taka inn í starfsemi heilsugæslunnar.

Lýðheilsa

Skilningur á hollustu og óhollustu er besta lýðheilsustefnan. Það á jafnt við um mataræði, líkamsbeitingu og hreyfingu almennt, misnotkun á löglegum og ólöglegum vímugjöfum, og reyndar flest sem hefur áhrif á heilsuna. Þetta allt á að kenna strax í grunnskólum. Við viljum taka upp skyldubólusetningar, byggðar á bestu þekkingu læknavísindana.

Alþýðufylkingin vill ekki banna fólki að skaða sína eigin heilsu með líferni sínu, en vill skattleggja heilsuspillandi hluti og láta skattinn borga meðferð seinna.

Við erum fylgjandi skaðaminnkunarstefnu í vímuefnamálum: Fíkn og neysla vímuefna séu skoðuð sem heilbrigðisvandamál en ekki sem glæpur. Alþýðufylkingin styður ekki að áfengisverslun verði gefin frjálsari en hún er nú. Hún mun aftur á móti styðja að bann við sumum tegundum tóbaks verði afnumið, enda erfitt að sjá rökin fyrir því að leyfa tóbak í sumum myndum en banna í öðrum.

Alþýðufylkingin mun beita sér fyrir strangari viðurlögum við brotum gegn aðbúnaði og hollustuháttum á vinnustöðum.

Geðheilsa

Aukið og auðveldara framboð á þjónustu heimilislækna og sálfræðinga, sem þegar hefur komið fram, er aðeins lítill hluti af nauðsynlegu átaki í geðheilbrigðismálum. Annað er að stuðla að almennara félagslegu öryggi. Örvænting um afkomu, hryggð yfir að geta ekki veitt börnunum sínum besta atlæti, samkeppni um vinnu og neyslu, einangrun, firring á vinnumarkaði og fleiri fylgifiskar kapítalismans skapa þrýsting og skaða á geðheilsu fólks og geta valdið m.a. áföllum, þunglyndi og kvíða. Þetta verður aðeins leyst með víðtækri félagsvæðingu, þar sem húsnæði yrði öruggt, frístundir barna endurgjaldslausar frístundir og vinnustaðir lýðræðislegri, auk hærri tekna fyrir fólk sem er ekki á vinnumarkaði.

Sérstakt átak þarf til að byggja og kaupa húsnæði fyrir fólk með sérstakar búsetuþarfir, svo flöskuhálsar félagslega kerfisins haldi fólki ekki svo misserum skiptir inni á geðdeildum vegna húsnæðisleysis. Það er mannréttindabrot sem skerðir þjónustu fyrir aðra og er mjög dýrt.

Dæmin sanna, að sterk fylgni er milli þess hvernig fólki gengur að lifa með geðsjúkdómum, og hvernig aðrir þættir lífsins eru. Stærsta verkefnið í geðheilbrigðismálum er því að skrúfa niður í þeim margvíslega þrýstingi sem stendur á fólk úr öllum áttum.

Lyfjaiðnaðurinn

Gróðadrifinn lyfjaiðnaður er heill heimur af heilsufarslegum, vísindalegum, siðferðislegum og efnahagslegum vandamálum. Alþýðufylkingin vill að allar rannsóknir lyfjafyrirtækja verði birtar og öll hagsmunatengsl þeirra við heilbrigðisstarfsfólk, vísindasamfélagið og félög sjúklinga. Lyfjaauglýsingar á að banna. Þessum reglum viljum við fylgja eftir með ströngum viðurlögum. Við viljum styrkja einkum lækna en líka aðrar heilbrigðisstéttir til endur- og símenntunar, svo hún verði óháð styrkjum lyfjaiðnaðarins. Við viljum verja stórauknu fé til opinberra rannsókna á gömlum og nýjum lyfjum. Við viljum að vísindamenn á vegum hins opinbera fái ítarlegan aðgang að heilbrigðisupplýsingum til þess að nota í rannsóknaskyni.

Alþýðufylkingin telur eðlilegt að samfélagið borgi mun stærri skerf af lyfjakostnaði, og sjái sjálft um að dreifa þeim til að fjármunir nýtist sem best. Því viljum við að ríkið eignist lyfjaverslanir um land allt sem veiti landsmönnum eins hagstæða þjónustu og hægt er og verði hluti af opinberri heilbrigðisþjónustu.

Við viljum slíta söluferli Lyfju undir eins. Hún á að vera í eigu ríkisins og verða félagslega rekin.

Sjúkratryggingar

Alþýðufylkingin vill snúa heilbrigðiskerfinu af braut markaðsvæðingar. Einkareknar læknastofur eru í samkeppni við einkum Landspítalann um vinnutíma lækna, og takmarkað fé úr sjóðum Sjúkratrygginga Íslands, og draga þannig úr getu spítalans. Þær ættu hvorki að vera reknar fyrir né niðurgreiddar af skattfé. Landspítalinn á að fá þá peninga beint, sem hann þarf til að þjóna hlutverki sínu vel og Sjúkratryggingar Íslands á að leggja niður. Við viljum banna með lögum arðgreiðslur út úr heilbrigðisstofnunum sem þiggja fé frá ríkinu.

Mannauður

Það vantar starfsfólk í heilbrigðisþjónustuna. Til þess þarf að hækka launin þar, einkum þeirra lægst launuðu. Löng hefð er fyrir því að vanmeta umönnunarstörf og tímabært að snúa því við.

Sérstaklega verður þó að fjölga heimilislæknum um allt land.

Húsa og tækjakostur

Húsnæði heilbrigðisstofnana sem liggur undir skemmdum á að gera upp án tafar. Við viljum setja lög sem banna óuppsegjanlega leigusamninga við opinberar stofnanir og losa þannig heilsugæsluna og spítalana (og fleiri stofnanir) undan okurleigu. Landspítalinn og aðrar heilbrigðisstofnanir verða að fá stóraukið fjármagn til þess að kaupa ný og nauðsynleg tæki, líka til þess að spara í viðhaldi.

Menningar og menntamál

Menntun er hluti af lífsgæðum sem allir eiga rétt á, samfélagsleg verðmæti fremur en markaðsvara. Endurreisn menntakerfisins mun til langs tíma borga sig ríkulega, en til skamms tíma mun hún óhjákvæmilega kosta sitt. Peningarnir til þess eiga að koma úr sparnaði vegna félagsvæðingar fjármálakerfisins.

Almennt á ríkið að reka það sem það borgar. Á því verða þó að vera undantekningar. Við viljum t.d. ekki banna einkarekna skóla, en ef þeir vilja fá peninga frá ríkinu mega þeir ekki vera reknir í gróðaskyni.

Námsskrá

Námsskrár eiga ekki að vera samin af stjórnmálamönnum heldur skólamönnum. Nemendur þurfa að hafa gaman af og sjá gagnsemina í því að læra hugsun, skilning, samskipti, virðingu, samvinnu, gagnrýni og margvíslega aðra kunnáttu. Nám á að snúast um getu og þroska nemandans, ekki undirbúning fyrir eitthvert tiltekið starf, heldur til að spjara sig, sama hvert leiðin liggur.

Skólafólk þarf að geta nýtt hæfileika sína í starfi fyrir mannsæmandi laun. Menntun skólafólks á öllum skólastigum þarf að meta drjúgt til að umbuna þeim sem bæta þekkingu sína á uppeldis- og menntamálum.

Það verður að auka framlög til leikskóla sérstaklega: Hækka laun til að hvetja ofaglært leikskólafólk til að mennta sig og halda faglærðum leikskólakennurum í vinnu.

Opinberir skólar á öllum stigum eiga að fá meira svigrúm til að bjóða upp á sérhæfingu, svo þeir geti mætt þörfum og smekk fleiri nemenda (og kennara). Til dæmis skóla sem bjóða upp á sérlega mikil tækifæri til íþróttaiðkunar, tónlistariðkunar, sköpunar, umönnunar dýra, útiveru eða verklegra mennta, svo nokkuð sé nefnt.

Móðurmálskennsla á að örva sköpun, tilfinningu fyrir málinu og ánægju af því.

Heimspeki ætti að vera skyldunámsgrein á öllum skólastigum. Við viljum að efsti bekkur grunnskóla byrji að búa nemendur undir bílpróf og kenni undirstöðuatriði þjóðfélagsins, þannig að hver 15-16 ára manneskja skilji aðalatriði í stjórnmálum, í efnahagsmálum, auk mannréttinda og umhverfismála.

Öll grunnskólabörn þurfa að fá heiðarlega kennslu um áhrif vímuefna, í stað einhliða áróðurs. Skilningur er betri forvörn heldur en ótti.

Öll grunnskólabörn þurfa að fá spennandi fræðslu um eðlilegt kynlíf áður en þau læra óeðlilega hluti af klámi. Það þarf að gerast snemma, því þau byrja að stelast fyrr en við höldum.

Jafn aðgangur

Aðgangur að skólakerfinu á að vera jafn. Til að stemma stigu við brottfalli nemenda af erlendum uppruna er nauðsynlegt veita þeim sérstakan stuðning í skólakerfinu og móðurmálsnám sem dugar þeim til að halda því við svo að það verði þeim og samfélaginu styrkur en ekki veikleiki. Opna þarf opinbera opinberra framhaldsskóla fyrir 25 ára og eldri.

Ríkið á að skaffa öll námsgögn á öllum skólastigum.

Háskólinn

Háskóli Íslands á að slíta fjárhagsleg tengsl við fyrirtæki sem rekin eru í gróðaskyni og vera þess í stað alfarið kostaður af ríkinu, þannig að hagsmunaárekstrar skekki ekki fræðistörf.

Námsmat háskóla á að vera strangt og nemendurnir færir. Við viljum að kennarar við háskólann læri að kenna áður en þeir byrja á því. Við viljum að akademísk ábyrgð fylgi akademísku frelsi, þannig að háskólinn geti beitt þá einhverjum viðurlögum sem misfara með stöðu sína í akademíunni, t.d. með ritstuldi eða rógi í búningi fræðimennsku. Háskóli Íslands á að koma upp öflugri deild í sjávarlíffræði og Ísland að koma sér í fremstu röð í heiminum á því sviði.

Lifir svo lengi sem lærir

Háskóli Íslands á að vera háskóli allra landsmanna og aðgangur að honum á að vera opinn öllum sem standast almenn inntökuskilyrði. Þar má aldrei leggja á skólagjöld og Lánasjóður íslenskra námsmanna þarf að veita fólki námslán þótt það sé fullorðið. Nauðsyn er að slíta öll tengsl LÍN við bankana: Námslán eiga að koma frá LÍN sjálfum, sem á að vera félagslega fjármagnaður. Námslán eiga að taka mið af grunnframfærslu. Við viljum taka upp blandað kerfi námsstyrkja, frammistöðutengdrar lánaniðurfellingar og að á meðan fólk vinnur á Íslandi eftir nám, séu námslán fryst í tíu ár en felld niður að þeim tíma liðnum.

Menningarmál

Það þarf að losa menningarstarf úr fjötrum markaðshyggju. Opinber menningarstefna á að tryggja blómlegt menningarlíf óháð því hvað auðmenn vilja leggja því til í auglýsingaskyni. Félagsvæðing fjármálakerfisins og annarra innviða samfélagsins skapar svigrúm til að veita fé til menningarmála. Við viljum efla opinberar menningarstofananir svo þær verði lyftistöng fyrir aðra starfsemi. Alþýðufylkingin vill stofna öfluga kvikmyndadeild innan Listaháskóla Íslands og efla Kvikmyndasjóð.

Alþýðufylkingin vill byggja myndarlegt náttúruminjasafn til að gera einstakri náttúru Íslands skil og varðveita og sýna merkilega gripi. Við viljum átak í fornleifarannsóknum til að bjarga fornminjum sem liggja undir skemmdum. Þá viljum við styðjavarðveislu menningarminja á borð við mannvirki, manngerðt umhverfi, verkkunnáttu o.fl.

Fjölmiðlar

Ríkisútvarpið á áfram að verða flaggskip íslenskrar fjölmiðlunar. Það á ekki að vera á auglýsingamarkaði heldur vera alfarið fjármagnað af ríkinu. Við viljum frekar hafa áfram pólitískt skipað útvarpsráð heldur en útvarpsráð þykist ekki vera pólitískt en er það samt. Við viljum breyta því aftur úr opinberu hlutafélagi í ríkisstofnun. Eignarhald fjölmiðla, eins og annarra fyrirtækja, á að vera gegnsætt.

List- og verknám

Alþýðufylkingin vill stórauka fjárveitingar til kennslu list- og verkgreina, en það er forsenda þess að því námi verði gert jafn hátt undir höfði og hefðbundni bóknámi.

Umhverfis- og auðlindamál

Alþýðufylkingin vill að auðlindir lands og sjávar séu sameign þjóðarinnar, óframseljanlegar og að arðurinn skili sér til þjóðarinnar í bættum lífskjörum. Landgæðum og umhverfi má ekki spilla til hagnaðar fyrir einstaka auðmenn. Hófleg nýting og langtímaþarfir þjóðarinnar eiga að vera að leiðarljósi.

Við viljum taka til baka breytingar á vatnalögum frá 1998, 2006 og 2011 og að vatn – bæði grunnvatn og yfirborðsvatn – verði þjóðareign á ný.

Við viljum þjóðnýta vatnið með lögum. Landeigendur fái það ekki bætt, enda borguðu þeir ekki fyrir það þá, og enda geti þeir áfram notað það vatn sem þeir þurfa til sinna þarfa, þótt þeir hafi ekki þann ótakmarkaða ráðstöfunarrétt sem beinn einkaeignarréttur gefur þeim.

Sé olíu að finna á Drekasvæðinu viljum við að hún sé látin liggja kyrr.

Umhverfismál

Umhverfismálin eru brýnustu úrlausnarefni samtímans. Vandamálin birtast m.a. í rányrkju, útblæstri gróðurhúsalofttegunda og súrnun sjávar, þynningu ósonlagsins og uppsöfnun þrávirkra úrgangsefna, oft í fátækustu löndum heims. Aðalorsökin er sókn auðvaldsins eftir hámarksgróða.

Með því að auka framleiðslu stöðugt er gengið hratt á auðlindir jarðarinnar, á kostnað komandi kynslóða. Víðast er stór hluti framleiðslu og flutninga knúinn áfram meðmengandi og einnota jarðefnaeldsneyti. Með alþjóðavæðingu auðmagnsins er framleiðsla flutt heimshorna á milli eftir því hvar vinnuaflið er ódýrast og umhverfisvernd minnst. Það kostar mikla flutninga með hráefni og vörur. Þrýst er á samfélög, sem verða háð viðkomandi starfsemi, um að slaka á kröfum í umhverfismálum til að missa ekki frá sér störf.

Aukin velta í hagkerfinu knýr fram aukna ásókn í auðlindir og orku til að byggja undir hagvöxtinn, þótt offramleiðsla hafi verið á heimsvísu undanfarna áratugi. Lausnir umhverfisvandamálanna verða að byggjast á samfélagslegum lausnum og ákvörðunum, bæði pólitískum og tæknilegum, sem ekki stjórnast af gróðamöguleikum auðmanna.

Til að bregðast við umhverfisvanda þarf að losa samfélagið undan oki hins gróðadrifna fjármálakerfis. Með félagsvæðingu verður hægt að auka fjölbreytni í atvinnu og verðmætasköpun, sem ekki þarf að standa undir háum fjármagnskostnaði. Þannig minnkar þörfin fyrir orkufreka flutninga.

Framleiðsla á að miðast meira við þarfir fólksins en ekki þarfir auðmagnsins fyrir auknar fjárfestingar. Það er lykillinn að því að vinda ofan af umhverfisógninni og koma á sjálfbærni.

Sjálfbær landbúnaður

Búvörur eru nauðþurftir, og hagsmunamál allra að framleiðsla þeirra sé traust og umhverfislega og efnahagslega sjálfbær. Búvörusamningar þurfa að tryggja afkomu bænda og öllum landsmönnum innlendar landbúnaðarafurðir.

Landbúnaður er gífurlegur mengunarvaldur sem nauðsynlegt er að færa í sjálfbært horf. Ísland er í góðri aðstöðu, sökum smæðar og einangrunar, til að stíga afgerandi skref til sjálfbærni.

Það þarf að vinna úttekt á mengun lands, sjávar og lofts frá landbúnaðinum og hvers konar breytingar geti leitt af sér sparnað, sem ástæða er til að ætla að verði umtalsverður og ætti að nýta í þágu aukinnar sjálfbærni.

Helstu markmiðin sem felast í sjálfbærni eru fæðuöryggi (nægur matur), matvælaöryggi (heilnæmur matur), atvinna, fjölskyldubúskapur, viðhald byggðar til sveita með tengslum við ferðaþjónustu, skynsamleg landnýting, velferð dýra og náttúru og aðgerðir gegn samþjöppun: Verksmiðjubúskap og jarðasöfnun.

Við viljum setja ströng dýraverndarlög og veita stuttan tíma til aðlögunar, sérstaklega um aðbúnað svína og alifugla. Fjölga þarf sláturhúsum svo ekki þurfi að aka skepnum mörghundruð kílómetra.

Alþýðufylkingin vill efla lífrænan búskap, þar sem tekið verði tillit til orkusparnaðar og mengunar, auk hollustu matvæla. Við viljum stuðla að staðbundinni framleiðslu og neyslu búsafurða til að draga úr flutningum. Við viljum viðhalda líffræðilegri fjölbreytni dýra og gróðurs, þar með talið gömlu góðu íslensku búfjárkynjanna, sem og villtra dýra, ekki síst laxa og silungastofna.

Jarðvegsvistkerfi Íslands er auðlind og eign þjóðarinnar. Eðlilegt er að landbúnaður sé stundaður á Íslandi til að nýta þau verðmæti sem í jarðvegsauðlindinni felast í þágu þjóðarinnar og þeirra sem að landbúnaði starfa.

Tryggja þarf landbúnaðinum aðgang umfram aðra landnotkun að besta landbúnaðarlandinu og stuðla að því að það sé í hverju tilviki nýtt til þeirrar tegundar búrekstrar sem best hæfir.

Við viljum gera rammaáætlun um samþætta vernd og nýtingu lands til ræktunar, úthagabeitar og annars. Stefnt skal að skógrækt eða endurheimt votlendis þar sem hefur verið rutt eða ræst fram en ekki ræktað.

Eðlilegt er að verja landbúnaðinn fyrir samkeppni sem byggir á ósjálfbærri framleiðslu eða illri meðferð á dýrum og fólki. Opinber stuðningur við landbúnað á að fela í sér eflingu jarðvegsauðlindarinnar og uppbyggingu í sjálfbærni.

Landbúnaðurinn á að fá rafmagn á kostnaðarverði. Gróðurhúsabændum á að gefa heitt affallsvatn þar sem því verður við komið. Þróa þarf og innleiða umhverfisvæna orkugjafa fyrir landbúnaðarvélar.

Veigamesti opinberi stuðningurinn við landbúnaðinn er þó að koma félagsvæddu fjármálakerfi á laggirnar, og losa bændastéttina, eins og aðrar stéttir, undan áhyggju- og skuldaklafa vegna fjármagnskostnaðar.

Sjávarútvegur

Íslenska kvótakerfið dugar vel til að verjast hruni fiskistofna, en öðru máli gegnir um úthlutun aflaheimilda. Það er siðlaust að útgerðir „eigi“ óveiddan afla og braski með hann eða leigi hann út.

Innkalla þarf allar fiskveiðiheimildir og úthluta verulegum hluta þeirra til byggðarlaga sem byggja tilvist sína á sjávarútvegi og geta tekið við aflanum til vinnslu. Full greiðsla skal koma í ríkissjóð fyrir veiddan fisk, enda er auðlindin sameign þjóðarinnar.

Banna þarf brask með veiðiheimildir og skal ónýttum veiðiheimildum skilað til endurúthlutunar eftir forgangsröðun sem tekur tillit til félagslegra þátta. Ef útgerðarmenn kveinka sér undan minnkandi gróða og reyna að hindra breytingar, á ríkið að leysa þá undan okinu og yfirtaka stærstu útgerðarfélögin.

Handfæraveiðar á að gefa frjálsar og hvetja til notkunar umhverfisvænna veiðarfæra. Við viljum efla vísindin í sjávarútveginum, m.a. rannsóknir á áhrifum veiðarfæra á hafsbotn. Þróa þarf og innleiða umhverfisvæna orkugjafa fyrir skipaflotann.

Ferðaþjónusta

Á Íslandi hefur álag á byggð og náttúru af völdum ferðamennsku, farið mjög vaxandi. Eðlilegt er að ferðaþjónustuaðilar og ferðamenn greiði fyrir uppbyggingu opinberrar þjónustu við greinina.

Það má gera á ýmsa vegu, svo sem með hækkun virðisaukaskatts, upptöku flugvallargjalda og borgarskatta fyrir sveitarfélög.

Eftir því sem ferðamennskubólan verður stærri, þess harðari verður efnahagsskellurinn þegar hún springur, og það mun hún gera. Þess vegna er nauðsynlegt að draga úr fjölgun ferðamanna. Um leið er mikilvægt að draga úr mengun vegna flugumferðar.

Raforkusala

Alþýðufylkingin hafnar áformum um rafmagnssæstreng til Skotlands. Hann myndi þrýsta á að auka raforkuframleiðsluna, auðmenn mundu taka út aukinn gróða af auðlindinni en velta gríðarlegum kostnaði á samfélagið, ásamt því að orkuverð innanlands mundi stórhækka.

Alþýðufylkingin berst fyrir að halda vinnslu og dreifingu raforku í félagslegum rekstri og gegn því að auðmenn geri sér hana að féþúfu á kostnað almennings.

Verslun, þjónusta og iðnaður

Þrálátustu meinbugir kapítalískrar verslunar, þjónustu og iðnaðar eru annars vegar arðrán á vinnandi fólki, hins vegar sterk tilhneiging til offramleiðslu, sem hvort tveggja stuðlar að kreppu.

Fyrirtækin eru sjálf undir þrýstingi hluthafa sem vilja fá sem mestan arð, og lánardrottna sem krefjast vaxta. Hvort tveggja er á kostnað þeirra sem framleiða verðmætin með vinnu sinni.

Félagsvæðing

Meginstefna okkar í efnahagsmálum, félagsvæðing fjármálakerfisins, ætti öðrum þræði að auðvelda rekstur verðmætaskapandi fyrirtækja. Aðgangur að félagslegri fjármálaþjónustu léttir vaxtaoki og sjálftöku fjármálaauðvaldsins af sjálfum fyrirtækjunum og minnkar þar með arðsemisþörf þeirra, en eykur um leið svigrúm þeirra til að borga góð laun.

Ríkið á að vera virkur gerandi í atvinnulífinu. Sem hluthafi í verðmætaskapandi fyrirtækjum á það að þrýsta á um félagslega ábyrgan rekstur og að arðgreiðslur til hluthafa verði innan velsæmismarka.

Umsvif hins opinbera á að undanskilja samkeppnislögum.

Við viljum að á ríkisreknum vinnustöðum séu sköpuð verkefni fyrir fólk sem stendur höllum fæti á almennum vinnumarkaði, sem séu samþætt við ýmis meðferðarúrræði, svo það fái tækifæri í samræmi við getu til að sjá sjálft fyrir sér með vinnu þar eða annars staðar.

Í stofnunum og fyrirtækjum ríkisins viljum við auka raunverulegt vinnustaðalýðræði, meðal annars með því að starfsfólk taki þátt í stefnumótun og forgangsröðun, og að það geti sett af millistjórnendur eða yfirmenn ef því finnst það nauðsynlegt. Það ætti einnig að hafa beint vald til að setja fyrirtækjunum jafnréttisstefnu, umhverfisstefnu, og til annarra þjóðþrifamála, og fylgja þeim eftir.

Við félagsvæðingu atvinnuveganna miðast framleiðsla við þarfir fólksins, en ekki við þarfir auðmagnsins fyrir gróða. Atvinnuvegirnir eiga að stuðla að búsetu um allt land með skynsamlegri nýtingu lands og auðlinda, og að jöfnum kjörum óháð búsetu.

Við viljum gegnsætt eignarhald allra fyrirtækja, félaga, fjölmiðla, fasteigna og annarra eigna.

Við viljum setja lög um að ef eigandi eignar gefur sig ekki fram, verði litið svo á að enginn eigandi sé og þá sé viðkomandi eign þjóðnýtt. Bótalaust, auðvitað, enda enginn eigandi.

Við viljum setja lög sem heimila bótalausa þjóðnýtingu fyrirtækja sem taka óhóflegan arð út úr rekstrinum handa hluthöfum eða sem beita okri eða verðsamráði. Einnig um þjóðnýtaingu lykilfyrirtækja í viðkvæmum byggðarlögum ef stendur til að flytja starfsemina burt og skaða með því byggðina.

Gjaldþrotum heiðarlegs fólks ætti að fækka til muna við félagsvæðingu fjármálakerfisins. En til að hindra að gjaldþrot séu misnotuð (kennitöluflakk) þarf að afnema takmarkaða ábyrgð hlutafélaga. Eigendur þeirra eiga að bera fulla ábyrgð á þeim.

Skattar og tollar

Við viljum færa skatta frá tekjum almennings og yfir á hagnað fyrirtækja, enda munu þau hagnast á félagslegri fjármálaþjónustu í stað vaxtaklafa. Fjármagnstekjuskattur á ekki að vera lægri en efsta þrep tekjuskatts.

Við viljum nota skatta og tolla í samfélagslegum tilgangi, eins og umhverfismálum, orkunýtingu og byggðamálum, m.a. með landshlutatengdum skattaívilnunum.

Við viljum afnema virðisaukaskatt á nauðsynjavörum, svo sem barnafötum, dömubindum og bókum.

Verslunin

Félagsvæðing fjármálakerfisins léttir vaxtaklafanum af vöruverði (og verði verslunarhúsnæðis) og liðkar því fyrir allri eðlilegri verslunarstarfsemi. Hún stuðlar því að lægra vöruverði.

Til að draga úr mengandi og orkufrekum vöruflutningum á að setja vörutoll sem er reiknaður út frá flutningskostnaði, mældum í mengun og eyðslu á einnota orkugjöfum. Við viljum beina neyslu í umhverfisvænni átt, m.a. að rækta og framleiða meira í landinu, kaupa meira frá nálægari löndum, flytja meira með skipum en flugvélum og stuðla að því að fólk geti eignast vandaðri hluti, sem verða ekki jafnfljótt að rusli í næstu landfyllingu.

Iðnaðurinn

Það á ekki að eyðileggja fleiri náttúruperlur í þágu orkufrekrar stóriðju eða annarra sérhagsmuna. Á meðan byggt er úr steypu í landinu viljum við að sement sé framleitt á Íslandi. Á meðan íslenskur landbúnaður notar tilbúinn áburð viljum við að hann sé framleiddur á Íslandi. Íslenskar skipasmíðastöðvar ættu að smíða og laga íslensk skip.

Kjarasamningar

Alþýðufylkingin hafnar framsali á samningsrétti einstakra verkalýðsfélaga. Sjálfstæði í kjarasamningum og vinnudeilum eru besta baráttutæki alþýðunnar.

Stéttasamvinnustefna er í þágu auðvaldsins og hefur aldrei gagnast vinnandi fólki, þótt hún sé kölluð „stöðugleiki“ eða „friður á vinnumarkaði“.

Við viljum setja lög um að lágmarkslaun og lágmarksbætur miðist við framfærslu. Við viljum hækka taxta ríkisstarfsmanna til að þrýsta á almenna vinnumarkaðinn að hækka sína taxta.

Við viljum setja lög um keðjuábyrgð: Verktaki beri ábyrgð á undirverktaka, til að hindra svik, mansal, kennitöluflakk, kjarasamningsbrot eða félagsleg undirboð í skjóli þess að undirverktaki sé ábyrgur.

Íslenskir kjarasamningar eiga að gilda innan íslenskrar efnahagslögsögu, svo verkamannaleigur níðist ekki á fátæku fólki í skjóli EES-samningsins. Launamunur í landinu á að vera ekki meira en þrefaldur. Launamyndun á að vera gegnsæ, launaleynd bönnuð. Það verður skilyrði fyrir félagslegri fjármögnun, að jafnrétti sé virt innan viðkomandi fyrirtækis.

Stefna ber að því að meðalfjölskylda geti lifað af einum mánaðarlaunum.

Utanríkisstefna

Utanríkisstefna Alþýðufylkingarinnar byggist á hagsmunum alþýðunnar, virðingu fyrir fullveldi og samvinnu þjóða á jafnréttisgrundvelli. Við berjumst gegn heimsvaldastefnunni og fyrir friði og stöðugleika í heiminum. Þess vegna er Alþýðufylkingin fortakslaust á móti aðild Íslands að ESB, NATÓ og öðrum bandalögum heimsvaldasinna og beitir sér gegn frjálsu flæði fjármagns til og frá landinu, sem grefur undan efnahagslegu sjálfstæði og flytur auðæfi frá fólkinu og úr landi.

Við viljum að Ísland undirriti, lögleiði og fullgildi sáttmála Sameinuðu þjóðanna um bann við kjarnorkuvopnum.

Heimsvaldastefna

Heimsvaldastefnan er stærsta alþjóðlega ógnin við fólk og náttúru.

Ísland á að beita sér í þágu friðar, réttlætis og umhverfisverndar. Við viljum beina baráttunni að rótum vandans, gegn kapítalismanum, sem verður aldrei sanngjarn, friðsamur eða grænn. Á meðan landið situr fast í NATÓ viljum við spilla fyrir hernaði og stríði, útþenslu og hervæðingu. Við berjumst af alefli gegn árásarstríði, sem er æðstur allra glæpa og felur í sér alla hina stríðsglæpina.

Evrópusambandið

Alþýðufylkingin vill slíta aðildarviðræðum við Evrópusambandið. Tal um þjóðaratkvæði er blekking og áróður: Umsókn Íslands var með fyrirvörum sem ESB ræðir ekki. Að fella þá niður væri ígildi nýrrar umsóknar og fæli í sér eindreginn vilja til aðildar. Auk þess höfum við meira en nógar upplýsingar um hvað er í boði, til þess að hafna aðild strax og hætta við aðlögun. Að sjálfsögðu viljum við eiga viðskipti og önnur samskipti við Evrópu, en ekki á kostnað lýðræðis, jafnaðar og velferðar.

ESB er hvorki svar við gjaldmiðilsvanda, háum vöxtum né spillingu. ESB er ólýðræðisleg samsteypa auðvaldsríkja, tilgangurinn er að vernda og auka hlut evrópsks auðvalds. Ef Ísland hengir sig á þann klafa verða afleiðingarnar meiri markaðsvæðing, minni jöfnuður, minni hagsæld, meira skrifræði, minna fullveldi, minna lýðræði. Við þurfum að nota fullveldisrétt okkar til að bæta úr okkar vandamálum sjálf, það gerir enginn fyrir okkur hér eftir frekar en hingað til.

Umhverfismál

Mörg umhverfismál verða ekki leyst án samvinnu margra landa. Við beita Íslandi til að minnka útblástur gróðurhúsalofttegunda, mengun og súrnun sjávar. Ónauðsynlega flutninga þarf að minnka til að draga úr útblæstri. Orku þarf að nýta betur, minnka þarf bruðl með hluti sem hafa verið framleiddir með mengandi hætti, ekki síst matvæli.

Við viljum styðja fátæk lönd til að styrkja vinnuvernd, kjarasamninga og umhverfisvernd, til þess að draga úr ásókn vestrænna fyrirtækja þangað í illa meðferð á fólki og náttúru, og minnka flutninga heimshorna á milli. Iðnvædd lönd eiga að draga fyrst og mest úr sínum útblæstri, enda hafa þau mengað mest í gegn um tíðina og gera það enn, og hafa auk þess betur efni á umhverfisvænni leiðum heldur en fátækari lönd.

Menningartengsl

Rækta þarf sérstaklega menningartengsl við upprunalönd innflytjenda, í náinni samvinnu við samtök þeirra sjálfra, þannig að jákvæð samskipti og upplifun allra verði sem mest og best, og fordómar og misskilningur minnki. Eins ætti að rækta tengslin við þau lönd sem flestir Íslendingar hafa flutt til. Ísland ætti að standa fyrir menningarviðburðum, skiptinámi, dvöl gistikennara, stofnun menningarsetra o.s.frv. á báða bóga.

Þróunaraðstoð

Alþýðufylkingin vill hjálpa fátækum löndum að þrífast með því að deila með þeim þekkingu sem Ísland á sérfræðinga í. Það á að nýta íslenskt hugvit í orkunýtingu, útgerð og fiskvinnslu, í heilbrigðismálum og stoðtækjasmíði og auðvitað félagsvæðingu.

Innanríkismál

Grundvallarstefna Alþýðufylkingarinnar í innanríkismálum er jöfnuður og jafnrétti.

Úrskurður í ágreiningsmálum verði að kostnaðarlausu fyrir aðila, þar á meðal fyrir dómstólum, þannig að réttarfar ráðist ekki af fjárhagsstöðu.

Þeir sem standa höllum fæti hagnast mest á auknum jöfnuði. Svarið við mismunun er því jöfnuður. Við viljum afnema launaleynd, koma á gegnsærri launamyndun og draga þannig mismunun fram í dagsljósið svo hún verði erfiðari í framkvæmd.

Við viljum kaupa fleiri björgunarþyrlur, láta smíða tvö ný varðskip á Íslandi og tryggja grundvöll björgunarsveita í samráði við þær sjálfar.

Sveitastjórnarmál

Félagslegar lausnir eru ekki ölmusa til fátæklinga, heldur leiðir til að leysa samfélagsleg mál án þess að auðmenn geti haft þau að féþúfu. Félagslegar lausnir eru því til mikils sparnaðar og koma í veg fyrir dýra fátækt, en eru ekki dýr viðbrögð við fátækt eins og sumir halda.

Með samþættingu ólíkra málaflokka er hægt að ná betri árangri bæði fyrir velferð einstaklinganna og samfélagið. Nefna má félagslega rekin fyrirtæki, eins og bæjarútgerðir eða bæjarbakarí, sem ráða fólk sem á erfitt á vinnumarkaði og tryggja að verðmætasköpunin skili sér til samfélagsins.

Hindra þarf að auðmenn geti yfirtekið skipulagsmál í sveitarfélögum í krafti lóðareigna.

Byggðamál

Alþýðufylkingin hefur áhyggjur af því hve fjarar undan byggð víða um land. Með frekari grisjun byggðar þar sem hún er strjálust blasir við hrun margþættum samfélagslegum skaða. Það þarf að snúa þessari þróun við og gera fólki kleift að viðhalda byggð í öllu landinu.

Áform flokksins stuðla að þess, einkum félagsvæðing í fjármálakerfinu og innviðum samfélagsins, eflingu og aukin fjölbreytni innlends landbúnaðar, byggðatenging veiðiheimilda, efling heilbrigðisþjónustu, samgangna, skóla og internetsambands á landsbyggðinni.

Þetta gerist þó ekki af sjálfu sér og mun taka tíma. Til að landsbyggðinni blæði ekki út áður en hún fær möguleika á að rétta úr kútnum vill Alþýðufylkingin landshlutatengdar skattaívilnanir til að stuðla að endurnýjun og auðvelda endurreisn.

Samgöngumál

Tryggja þarf almenningi aðgang að góðu, tíðum og ódýrum almenningssamgöngum í lofti, á láði eða legi. Mikilvægt er að þær séu félagslega reknar. Þetta er ekki bara velferðarmál, heldur líka umhverfismál því góðar almenningssamgöngur ættu að minnka notkun einkabílsins. Auk þess þarf að félagsvæða alla orkusölu og aðra innviði samgöngukerfisins. Hindra þarf einkavæðingu og gjaldtöku á vegum.

Samgöngur þarf að rafvæða eins og kostur er með nauðsynlegu þjónustuneti við rafbíla. Ríkið á að gefa rafmagn á rafbíla til að hvetja fólk til að eignast þá, enda er rafmagnið innanlands en einnota orkugjafar innfluttir og borgaðir með erlendum gjaldeyri. Byggja þarf rafknúið lestakerfi á höfuðborgarsvæðinu, sem gæti teygt sig til nágrannasvæða. Öflugar og rafknúnar almenningssamgöngur munu bæta ásýnd þéttbýlisins og loftgæði og spara á mörgum sviðum.

Aðgengi að upplýsingum, got símasamband og aðstaða til fjarskipta eru einnig samgöngumál. Tryggja verður öllum góðan, öruggan og ódýran aðgang að fjarskiptum óháð búsetu en til þess verður að félagsvæða símkerfið.

Mannréttindi og jafnrétti

Mannréttindi eru ekki verslunarvara og þau eru ekki framseljanleg. Þau eru heldur ekki sjálfsögð eða meðfædd og ekki örugg, heldur sigurlaun langrar og strangrar baráttu sem stendur enn. Mannréttindi vernda minnihlutahópa og þá sem standa höllum fæti í samfélaginu.

Samkynhneigðir hafa náð miklum réttindum á Íslandi þökk sé áratugabaráttu. Á sama tíma er fólki oft mismunað á Íslandi vegna annarra hluta og það stundum töluvert. Nefna má launamisrétti, aðgengi að vinnu, þjóðkirkju, 5% atkvæðalágmark til að ná sæti á Alþingi o.s.frv. Þá er vaxandi útlendingaandúð mikið áhyggjuefni.

Ekki má gleyma mismunun vegna fötlunar: Öryrkjar og aðrir bótaþegar eru dæmdir til fátæktar og þannig gróflega mismunað. Við viljum hækka bætur upp í framfærsluviðmið, þótt það komi seint í stað góðrar heilsu.

Alþýðufylkingin vill laga stofnanir velferðarkerfisins betur að þörfum skjólstæðinga sinna með því að skikka þær til að upplýsa fólk betur um réttindi sín og skyldur, að eigin frumkvæði.Velferðarkerfið á að skaffa fólki sinn eigin þjónustufulltrúa til að halda utan um mál sín. Við viljum stofna embætti umboðsmanns skjólstæðinga velferðarkerfisins.

Við viljum að Ísland fullgildi samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks og komi notendastýrðri persónulegri aðstoð (NPA) á laggirnar.

Félagsleg undirboð

Frjálst flæði starfsfólks af Evrópska efnahagssvæðinu hefur opnað markað fyrir innflutt vinnuafl og milliliði, sk. Starfsmannaleigur, sem lækka laun og skattgreiðslu.

Uppræta þarf starfsemi leigufyrirtækja með fólk.

Alþýðufylkingin vill banna með lögum lægri laun fyrir fulla dagvinnu en sem nemur raunverulegri grunnframfærslu einstaklings.

Alþýðufylkingin vill stofna embætti umboðsmanns aðfluttra, sem auðveldi þeim að fóta sig á Íslandi, þar sem innflytjendur, farandverkafólk og flóttamenn fái á einum stað þjónustu félagsráðgjafa og túlka o.fl. og læri að þekkja réttindi sín og skyldur.

Lögregla, dómstólar og fangelsi

Lögreglumál verður að taka til gagngerrar endurskoðunar. Sérstaklega þarf að skoða og skilgreina hugtökin „allsherjarregla“ og „valdstjórn“ betur og nákvæmar en nú er gert þannig að duttlungar lögregluyfirvalda eða annarra valdhafa ráði ekki för á hverjum tíma. Þá þarf að endurskoða og skilgreina upp á nýtt heimildir lögreglu til húsleita, líkamsleita, símhlerana, skráninga persónulegra upplýsinga (svo sem pólitískra eða annarra skoðana) o.s.frv. svo ekki fari milli mála hverjar heimildirnar eru.

Koma verður á virku eftirliti með störfum og vinnubrögðum dómstóla sem og dómaranna sjálfra.

Stefna þjóðfélagsins í fangelsismálum á að vera að fólk fari þaðan betri manneskjur. Endurhæfing er hér lykilhugtak. Allir fangar þurfa t.d. að eiga kost á endurmenntun. Sérstaklega þarf að leita leiða eða fjölga leiðum til að stytta hinn eiginlega fangelsistíma með öðrum úrræðum, huga að og auka úrræði að lokinni afplánun og umfram allt að hætta að líta á sjúklinga sem glæpamenn, hvort sem það eru fíkniefnasjúklingar eða geðsjúkir einstaklingar.

Við viljum láta rannsaka símhleranir og aðrar persónunjósnir afturhaldsafla frá öllum lýðveldistímanum ásamt pólitískum ofsóknum á hendur friðarsinnum, róttæklingum og öðrum andófsöflum. Við viljum láta rannsaka fyrri og seinni einkavæðingu bankanna. Með því viljum við afhjúpa sannleikann og ef hægt er, koma lögum yfir seka valdamenn í málum sem ekki eru fyrnd.

Trúmál og trúarstofnanir

Öll trúarbrögð eða trúfélög á Íslandi verða að vera jafnrétthá í stjórnarskrá Íslands, að öðrum kosti er tómt mál að tala um trúfrelsi í landinu. Enn fremur verður að tryggja að trúleysi njóti sama réttar og trú, t.d. varðandi manndómsvígslur, giftingar og útfarir svo eitthvað sé nefnt.

Það á að banna umskurð barna af hefðar- eða trúarástæðum.

Stjórnarskráin

Alþýðufylkingin styður að frumvarp stjórnlagaráðs taki gildi sem fyrst sem ný stjórnarskrá. En þegar hún hefur tekið gildi viljum við samt gera breytingar á henni.

Alþýðufylkingin tekur ekki undir þá skoðun að orsök kreppunnar sé að finna í stjórnarskránni og því sé brýnt að breyta henna til að koma á samfélagslegum breytingum. Enda koma miklar breytingar á stjórnarskrám frekar í kjölfar þjóðfélagsbreytinga en að stuðla að þeim.

Frumvarp Stjórnlagaráðs að nýrri stjórnarskrá felur í sér ýmsar breytingar sem eru til bóta, t.d. um aukna aðkomu almennings að málum gegnum þjóðaratkvæðagreislur. Þá er greinin um náttúruauðlindir mjög til bóta og fleira mætti nefna. Hins vegar virðist 111. greinin um framsal ríkisvalds aðallega þjóna þeim tilgangi að auðvelda inngöngu í ESB.

Þegar kemur til uppstokkunar á stjórnarskránni verður fullt tilefni til að beita sér fyrir mun meiri breytingum til jafnaðar og hagsbóta fyrir alþýðuna en stjórnlagaráð hefur lagt til. Þar má nefna ítarlegri skilgreiningu á eignarréttinum sem kvæði á um að eignarréttur allra skuli verða jafn gildur. Núverandi skilgreining sem aðeins segir að eignarrétturinn sé friðhelgur, er mest notuð til að renna stoðum undir rétt auðstéttarinnar til að halda sínu og græða á eigin auðmagni. Setja mætti í stjórnarskrá ákvæði um hámarks launamun, félagslegan rekstur á innviðum samfélagsins og fleira sem setur auðstéttinni skorður en bætir réttarstöðu alþýðunnar.

Íslenska krónan

Ísland hefur sitt eigið hagkerfi með sína eigin hagsveiflu og því er eðlilegt að það hafi áfram sinn eigin gjaldmiðil, íslensku krónuna, svo gengi, vextir og önnur hagstjórnartæki geti aðallega farið eftir hagsveiflu Íslands en ekki einhvers annars hagkerfis.

Krónunni kennir illur ræðari. Helstu vandamál tengd íslensku krónunni eru í raun minnst krónunni að kenna, heldur snúast frekar um okurvexti og arðrán: aðalvandinn við krónuna er að annarri hverri krónu er stolið af okkur.